وقتی که ما ذکر گفتن (تکرار نامه خداوند) را شروع میکنیم به نظر میآید که برای متمرکز ماندن روی نام خداوند باید مبارزه کنیم. در آغاز باید درهنگام مشغولیات خود توقف و بصورت متمرکز و با تسبیح ذکر بگوییم .به نظر غیر قابل تصور میآید وقتی به ما گفته میشود ذکر گفتن در حین مشغولیات روزمره ، حتّی گفتگو امکان پذیر است. در ابتدا باید تلاش کنیم. به نظر میآید تمرکز ما فقط برای یک فعالیت کفایت میکند و باید بین ذکر گفتن و فعالیت مورد نظر یکی را انتخاب کنیم.
اما حقیقت این است که وقتی معنویت در ما رشد میکند ذکر گفتن ما لطیفتر میشود و کیفیت بهتری پیدا میکند.لطیفتر به این معنی است که ذکر در لایه عمیقتر ضمیر ناخوداگاه ما اتفاق میافتاد. در مراحل بالاتر این عمل معنوی، حتّی ذکر گفتن در هنگام فعالیت بدنی و کار ذهنی امکان پذیر است.
هرکدام از ما میتواند توجه خود را روی هشت چیز مختلف در یک زمان متمرکز کند. این هشت مراکز تمرکز در نتیجهٔ پنج اندام حسی (گوش ها، چشم، پوست، زبان و بینی، که بعنوان اندامهای بیرونی درنظر گرفته میشوند)، ضمیر خودآگاه، ضمیر ناخوداگاه ، )چیتا) و عقل ( سه مرکز آخری اندامهای داخلی هستند) به وجود میآیند. هرکدام از این مراکز عملکرد مخصوص خودشان را دارند.مثلا ما در زندگی روزمره کارهایی را انجام میدهیم که برای آنها، این هشت مرکز مورد استفاده قرار میگیرند. تصور کنید شما از یک خیابان رد میشوید. ما توان آن را داریم که به چراغ راهنما توجه کنیم، صدای ماشینها را بشنویم، بوهای مختلف اطراف را احساس کنیم، حس کنیم که هوا سرد یا گرم است، در عین حال در گفتگو با یک دوست عمیق شویم و غیره… بعلاوه در مورد چیزهای مختلف فکر کنیم، تصمیم بگیریم، چگونه و با چه سرعتی باید قدم برداریم، آیا سر وقت میرسیم ، در چه جهت ما باید برویم و سرموقع خواهیم رسید، و غیره. بدین ترتیب، هر فرد می تواند تمرکزهشتگانه در ضمیر ناخودآگاه داشته باشد.
وقتی که ما شروع به ذکر گفتن میکنیم، ذکر منحصراً در ضمیر ناخوداگاه عمل میکند. در این مرحله برای ما سخت است در هنگام ذکر کار دیگری هم انجام دهیم. وقتی ما در تمرین معنوی خود عمیق میشویم، یک احساس جدید در ضمیر ناخوداگاه خود به وجود میآوریم. این احساس جدید به یک مرکز جدید در ضمیر ناخود آگاه تکامل پیدا میکند.
وقتی مرکز وقف در ضمیر ناخوداگاه ما تکامل پیدا کرد، شروع به فرستادن افکار از طریق ذکر میکند.
وقتی مرکز وقف ۵۰% از ضمیر ناخوداگاه را تشکیل دهد، ذکر نام خداوند در یک سطح ناخوداگاه صورت میگیرد. این اتفاق هنگامی میافتاد که فرد دارای ۵۰% قدرت معنوی باشد.
با توجه به آنچه که درمورد هشت مرکز تمرکز گفته شد، در اینجا واضح میشود که، میتوان کارهای زیادی با اندامهای حسی دیگر انجام داد و در عین حال ذکر گفت.درنتیجه درحالیکه زبان و ذهن درگیر گفتگو با فرد دیگر است ضمیرناخوداگاه درحال ذکر گفتن است، بدون اینکه دنیای خارج متوجه آن شود. در این هنگام ذکر، یک یاد آوری ملایم از حضور خداوند در همه چیز است.
این مرحله از ذکر گفتن هنگامی بدست میآید که برای مدت مشخصی ذکر بطور مداوم گفته شود.
اینکه ما در چه مدت به این مرحله میرسیم به چند مورد بستگی دارد :
-۱ شرکت در جلسات معنوی(Satsang)
-۲ خدمت به خداوند مانند کمک در انتشار معنویت